Nghiêm cấm lạm dụng, bóc lột sức lao động trẻ em

Ngày 12/6/2025, Ngày “Thế giới chống Lao động Trẻ em” có chủ đề: "Tiến bộ dù đã rõ ràng, nhưng vẫn còn nhiều việc cần phải làm: Hãy thúc đẩy nhanh nỗ lực chấm dứt lao động trẻ em!” nhằm nhấn mạnh tính cấp bách của việc đẩy nhanh tiến độ xóa bỏ lao động trẻ em trên toàn thế giới.
  Theo số liệu của Tổ chức lao động Quốc tế (ILO), hiện nay trên toàn thế giới có hàng trăm triệu trẻ em gái và trẻ em trai bị ép buộc lao động, các em không được đến trường học tập, không được vui chơi, giải trí và không được hưởng các quyền tự do cơ bản khác, gây ảnh hưởng đến sức khỏe về thể chất và tinh thần. Trong số những trẻ này, hơn 50% phải chịu những hình thức lao động trẻ em tồi tệ nhất, bao gồm làm việc trong môi trường độc hại, nguy hiểm, chế độ nô lệ hoặc các hình thức lao động cưỡng bức khác, kể cả lao động trong môi trường bất hợp pháp (trồng cây gây nghiện, vận chuyển, sản xuất buôn bán ma túy và mại dâm, cũng như tham gia vào xung đột vũ trang). Đại hội đồng Liên hợp quốc thừa nhận lao động trẻ em là vi phạm quyền tự do cơ bản của trẻ em.
Đến cuối năm 2024, Việt Nam có khoảng 1,7 triệu trẻ em tham gia hoạt động kinh tế, chiếm 9,1% tổng số trẻ trong độ tuổi 5-17 của cả nước. Trong số này, có đến 1,1 triệu trẻ em được xác định là lao động trẻ em, chiếm 58,8% trẻ em tham gia hoạt động kinh tế. Trong 10 năm qua, mặc dù tỷ lệ trẻ em tham gia hoạt động kinh tế được đến trường đã tăng đáng kể, từ 43,6% tăng lên 63%, nhưng vẫn còn 19.500 em (chiếm 1,1%) chưa từng được đi học.
Hiến pháp năm 2013 ở nước ta quy định Nhà nước bảo hộ quyền lợi của trẻ em. Trẻ em được Nhà nước, gia đình và xã hội bảo vệ, chăm sóc và giáo dục; được tham gia vào các vấn đề về trẻ em. Nghiêm cấm xâm hại, hành hạ, ngược đãi, bỏ mặc, lạm dụng, bóc lột sức lao động và những hành vi khác vi phạm quyền trẻ em.  Nhà nước, xã hội và gia đình có trách nhiệm bảo vệ, chăm sóc sức khỏe trẻ em.
Bộ luật lao động năm 2019 quy định độ tuổi lao động tối thiểu của người lao động là đủ 15 tuổi, trừ trường hợp quy định tại Mục 1 Chương XI của Bộ luật này.
Tại Mục 1 Chương XI của Bộ luật lao động quy định về lao động chưa thành niên, theo đó, lao động chưa thành niên là người lao động chưa đủ 18 tuổi.
Trong đó, người chưa đủ 13 tuổi chỉ được làm các công việc nghệ thuật, thể dục, thể thao nhưng không làm tổn hại đến sự phát triển thể lực, trí lực, nhân cách của người chưa đủ 13 tuổi và phải có sự đồng ý của cơ quan chuyên môn về lao động thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh; người từ đủ 13 tuổi đến chưa đủ 15 tuổi chỉ được làm công việc nhẹ theo danh mục do Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội ban hành; người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi không được làm công việc và nơi làm việc cấm sử dụng người lao động từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi.
Theo đó, các công việc cấm sử dụng người lao động từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi gồm: Mang, vác, nâng các vật nặng vượt quá thể trạng của người chưa thành niên; sản xuất, kinh doanh cồn, rượu, bia, thuốc lá, chất tác động đến tinh thần hoặc chất gây nghiện khác; sản xuất, sử dụng hoặc vận chuyển hóa chất, khí gas, chất nổ; bảo trì, bảo dưỡng thiết bị, máy móc; phá dỡ các công trình xây dựng; nấu, thổi, đúc, cán, dập, hàn kim loại; lặn biển, đánh bắt thủy, hải sản xa bờ; công việc khác gây tổn hại đến sự phát triển thể lực, trí lực, nhân cách của người chưa thành niên.
Cấm sử dụng người lao động từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi làm việc ở các nơi sau đây: Dưới nước, dưới lòng đất, trong hang động, trong đường hầm; công trường xây dựng; cơ sở giết mổ gia súc; sòng bạc, quán bar, vũ trường, phòng hát karaoke, khách sạn, nhà nghỉ, cơ sở tắm hơi, cơ sở xoa bóp; điểm kinh doanh xổ số, dịch vụ trò chơi điện tử; nơi làm việc khác gây tổn hại đến sự phát triển thể lực, trí lực, nhân cách của người chưa thành niên.
Về nguyên tắc sử dụng lao động chưa thành niên, Bộ luật lao động quy định lao động chưa thành niên chỉ được làm công việc phù hợp với sức khỏe để bảo đảm sự phát triển thể lực, trí lực, nhân cách. Người sử dụng lao động khi sử dụng lao động chưa thành niên có trách nhiệm quan tâm chăm sóc người lao động về các mặt lao động, sức khỏe, học tập trong quá trình lao động. Khi sử dụng lao động chưa thành niên, người sử dụng lao động phải có sự đồng ý của cha, mẹ hoặc người giám hộ; lập sổ theo dõi riêng, ghi đầy đủ họ tên, ngày tháng năm sinh, công việc đang làm, kết quả những lần kiểm tra sức khỏe định kỳ và xuất trình khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu. Người sử dụng lao động phải tạo cơ hội để lao động chưa thành niên được học văn hóa, giáo dục nghề nghiệp, đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề.
Khi sử dụng người chưa đủ 15 tuổi làm việc, người sử dụng lao động phải giao kết hợp đồng lao động bằng văn bản với người chưa đủ 15 tuổi và người đại diện theo pháp luật của người đó; bố trí giờ làm việc không ảnh hưởng đến thời gian học tập của người chưa đủ 15 tuổi; phải có giấy khám sức khỏe của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có thẩm quyền xác nhận sức khỏe của người chưa đủ 15 tuổi phù hợp với công việc và tổ chức kiểm tra sức khỏe định kỳ ít nhất một lần trong 06 tháng; bảo đảm điều kiện làm việc, an toàn, vệ sinh lao động phù hợp với lứa tuổi.
Về thời giờ làm việc của người chưa thành niên, Bộ luật lao động quy định thời giờ làm việc của người chưa đủ 15 tuổi không được quá 04 giờ trong 01 ngày và 20 giờ trong 01 tuần; không được làm thêm giờ, làm việc vào ban đêm. Thời giờ làm việc của người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi không được quá 08 giờ trong 01 ngày và 40 giờ trong 01 tuần. Người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi có thể được làm thêm giờ, làm việc vào ban đêm trong một số nghề, công việc theo danh mục do Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội ban hành./.

Anh Tuyết